सण

भारतीय संस्कृतीमधील महत्त्वाचे पर्व म्हणजे दीपावली उत्सव होय. हा उत्सव तेजाची आराधना म्हणून पणत्या, दिवे आदींच्या प्रकाशाने व रोषणाई करून द्वादशी ते द्वितीये पर्यंत साजरा केला जातो.

अग्निपुराणामध्ये तसेच देवी भागवत (स्कंद ९.३८/३९) मध्ये ‘यमराज – सावित्री’ संवादात भाद्रपद शु. अष्टमी, ज्येष्ठा नक्षत्री ‘महालक्ष्मी / गौरी पूजनाचा’ उल्लेखही आढळून येतो.

श्रीगणेश चतुर्थी हा पूर्वापार साजरा करण्यात येणारा महत्त्वाचा भारतीय उत्सव होय, हिला वरद चतुर्थी व शिवा असेही म्हणतात.
गणपती हा विघ्नहर्ता असल्याने प्रत्येक शुभकार्याच्या आरंभी याचे पूजन करतात.

श्रावणामावास्यायां प्रदोष व्यापिनां कार्यम्
दिनद्वये प्रदोषव्याप्तौ एकदेशव्याप्तौ परा |
परदिने प्रदोष व्याप्तभावे पूर्वाग्राह्या ||

श्रावण वद्य अष्टमीस मध्यरात्री रोहिणी नक्षत्रावर मथुरेत कंसाच्या बंदिशाळेत कृष्णाचा जन्म झाला म्हणूनच रोहिणी नक्षत्र किंवा सोमवार/बुधवार युक्त अष्टमी तिथीला जन्माष्टमीचे व्रत करतात.

सणाचे नाव : रक्षाबंधन
तिथि : श्रावण शु. पौर्णिमा
श्रावण पूर्णिमायां भद्रारहितायां त्रिमुहुर्ताधिकोद
यद्व्यापिण्यामपरान्हे प्रदोषे वा कार्यं |

सणाचे नाव : नागपंचमी
कालावधी : श्रावण शु. पंचमी
श्रावणेपञ्चमी शुक्ला संप्रोक्ता नागपञ्चमी |चतुर्थीसहितां त्यत्क्वा ग्राह्या षष्ठीसमन्विता ||
नागपूजेचे संदर्भ तैत्तिरीय संहितेमध्ये अश्वमेध वर्णन प्रसंगी लोहीताही व वायस या नागांचे पूजन करावे असे सांगितले आहे. (५.५.१३.१) …..